Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Mısır’ı kapsayan üç günlük yurt dışı gezisine bugün başlıyor. Bu, Erdoğan’ın 11 yıl aradan sonra Kahire’ye yapacağı ilk ziyaret olacak.
Bu akşam BAE’ye gidecek olan Erdoğan, temaslarını 13 Şubat’ta Dubai’de sürdürecek. 14 Şubat’ta da Mısır’ın başkenti Kahire’ye resmi bir ziyarette bulunacak.
Erdoğan, Salı günü Dubai’de “Geleceğin Hükümetlerini Şekillendirmek” konulu Dünya Hükümet Zirvesi’ne katılacak. Burada BAE Başkanı Pir Muhammed Bin Zayed Al Nahyan ile de görüşecek.
Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi ile de Kahire’de 14 Şubat’ta bir araya gelecek olan Erdoğan’ın bu ziyareti, Türkiye ile Mısır arasında 2013-2023 yılları arasında zaman zaman 2023’e varan soğukluk döneminin ardından yapılması açısından tarihi kabul ediliyor. “düşmanlık” seviyesi.
Mısır ziyareti neden tarihi olarak nitelendiriliyor?
Erdoğan’ın, yaklaşık 10 yıldır sert bir şekilde eleştirdiği ve kamuoyunda “diktatör”, “katil” gibi ifadelerle suçladığı Sisi’nin daveti üzerine Mısır’a gitmesi, yalnızca Türkiye açısından değil, tarihi bir gelişme olarak da görülüyor. -Mısır bağları ama aynı zamanda bölgesel anlamda.
Bu ziyaretin, bölgenin iki büyük ve değerli ülkesi arasındaki çekişmenin kesin ve resmi olarak sona ermesi ve yeni bir dönemin başlatılması açısından değer ve anlam taşıdığı her iki başkentte de yapılan değerlendirmeler arasında yer alıyor.
Ziyaretin İsrail, Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan, Libya, Sudan ve diğer Arap dünyasının da yakından takip etmesi bekleniyor.
İki cumhurbaşkanı arasındaki soğukluk, dönemin Savunma Bakanı Sisi’nin Temmuz 2013’te Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’ye karşı askeri darbe düzenlemesiyle başladı.
Türkiye, Müslüman Kardeşler hareketinin bir üyesi olan Mursi’nin 2012 yılında yapılan seçimlerde kazandığı zaferden büyük memnuniyet duymuş ve ideolojik yakınlık içinde olduğu Mursi yönetimiyle ilişkilerini güçlendirme yönünde önemli adımlar atmıştır.
Ankara-Kahire ekseni planı gerçekleşmedi
Mursi’nin iktidardan devrilmesi, bu yakınlığın stratejik bir “Ankara-Kahire ekseni” yaratmasını bekleyen Türkiye için büyük bir hayal kırıklığı oldu.
Darbeyi kınayan ve sonuçlarını kabul etmeyen Türkiye ve Cumhurbaşkanı Erdoğan, Sisi’ye karşı hem bireysel hem de kurumsal muhalefetini sürdürdü.
Mısır-İsrail ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile soğuk ilişkiler nedeniyle Doğu Akdeniz’de gelişen güç denkleminden izole edilen, Suudi Arabistan ve Sisi’yi destekleyen Körfez ülkeleriyle arasını açan Türkiye, “değerli yalnızlık” dönemine girdi. “Dış politikada, dönemin Cumhurbaşkanı Dış Politika Başdanışmanı İbrahim Kalın’ın deyimiyle. .
Erdoğan’ın aynı tablo ve masada yer almak istemediğini beyan eden Sisi ile ilişkileri canlandırmak ve yeniden kurumsallaştırmak amacıyla yaptığı bu ziyaret, bu nedenlerle tarihi olarak değerlendiriliyor.
Bu ziyaretin Sisi açısından da tarihi olduğu açıktır. 10 yıl önce askeri darbeyle ele geçirdiği iktidarı tanımayan tek ülke olan Türkiye Cumhuriyeti liderinin Kahire’de Sisi’yi ziyaret etmesi, Mısırlı lider için değerli bir kazanç olarak değerlendiriliyor.
Türkiye-Mısır ilişkileri bu noktaya nasıl geldi?
2019-2020 yılı ortasında Yunanistan, Kıbrıs Cumhuriyeti ve Avrupa Birliği ile Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanlarının sona erdirilmesi ve güç zenginliğinin paylaşılması konusunda önemli gerginlikler yaşayan Türkiye, hem Batılı hem de Batılı ülkelerle ilişkileri normalleştirme sürecini başlattı. 2021 itibarıyla Orta Doğu ülkeleri.
Özellikle Doğu Akdeniz’deki güç kaynaklarının paylaşımı konusunda İsrail ve Mısır’la ilişkilerin düzenlenmesi gerektiğini gören Türkiye, her iki ülkeyle de önce istihbarat teşkilatları, ardından da Dışişleri Bakanlığı’nın da katılımıyla diyalog süreci başlattı.
Türkiye ile Mısır arasında 2021 yılında dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde yapılan iki görüşme, özellikle Kahire tarafının Türkiye’nin Libya politikasına yönelik eleştirileri nedeniyle istenilen sonuçları vermedi.
Türkiye ile Mısır arasındaki gerçek normalleşme süreci, Erdoğan ve Sisi’nin 2022 Dünya Kupası’nın açılış maçına katılacakları Doha’da Katar’ın aracılık ettiği görüşmeler ve tokalaşmalarla hızlandı.
Büyükelçiler 10 yıl sonra 2023’te atandı
6 Şubat’ta Türkiye’de yaşanan sarsıntılar, iki ülke arasındaki bağlantıların normalleşmesine de zemin hazırladı.
Deprem bölgesini ziyaret etmek üzere Türkiye’ye gelen Mısır Dışişleri Bakanı Samih Şükri, yapılacak yardımlar konusunda dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile koordinasyon sağladı.
Çavuşoğlu birkaç ay sonra Kahire’yi de ziyaret etti ve ilişkilerin yeniden tesis edilmesi yönünde önemli gelişmeler sağlandı.
Türkiye ve Mısır, Temmuz 2023’te karşılıklı anlaşmalarını açıkladılar.
Yeni hükümetin Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da Ekim 2023’te Mısır’a giderek bağlantıların geleceği açısından büyük önem taşıyan Erdoğan-Sisi görüşmesinin yeri belirlendi.
İki cumhurbaşkanı, 2023 yılında uluslararası toplantılar marjında iki kez yüz yüze görüşme fırsatı yakalayarak diyalogu sıkılaştırdı.
Erdoğan-Sisi görüşmesinin ana gündem maddeleri neler?
İki cumhurbaşkanı arasındaki görüşmede iki ana temanın yer alması bekleniyor: Gazze’deki durum başta olmak üzere bölgesel gelişmeler ve ikili ilişkilerin canlanması.
Erdoğan-Sisi görüşmesinde İsrail’in Hamas’a yönelik devam eden operasyonu ve bunun yarattığı güvenlik sorunları ve insani sorunların kapsamlı bir şekilde ele alınacağı biliniyor.
Sorunu çözecek mükemmel konumda olmasına rağmen Mısır’ın İsrail’le hassas ve istikrarlı ilişkileri ve Refah kapısı başta olmak üzere güvenlik konusundaki kaygıları, hem telaffuz hem de uygulama açısından Türkiye’den farklı bir politika izlemesine neden oluyor.
Ziyaretin İsrail’in Refah kentine saldırı düzenlediği bir döneme denk gelmesinin de Mısır açısından hassasiyetin daha da artmasına neden olacağı öngörülüyor.
Erdoğan’ın Mısır ziyareti kapsamında insani yardımların koordine edildiği El Ariş limanı ve Refah sınır kapısına gidip gitmeyeceği ziyaret gününde belirlenecek.
Libya da gündemde
Diğer bölgesel gelişmeler kapsamında Libya ve Doğu Akdeniz, liderlerin öncelikli gündeminde yer alacak.
Türkiye ile Mısır’ın son dönemde Libya konusunda diyaloglarını artırması, Ankara’nın Libya’nın güneyini elinde bulunduran Bingazi yönetimiyle temasa geçmesi ve bu kentteki başkonsolosluğun yakın zamanda açılacak olması önemli gelişmeler olarak değerlendiriliyor.
Erdoğan-Sisi görüşmesi Türkiye-Mısır ilişkilerinin geleceğini ve hangi alanlarda derinleşeceğini belirlemek açısından değerli.
Tarafların ziyaretten beklentileri neler?
Cumhurbaşkanı Erdoğan açısından Mısır ziyareti, bölgedeki gerginlikler dikkate alındığında Türkiye’nin ve kendisinin bölgesel rolünü göstermesi açısından değerli görülüyor.
Kahire’yi Arap dünyasının stratejik ve ideolojik başkentleri arasında gören Erdoğan, özellikle Arap Baharı’nın ilk yıllarında değerli ve tartışmalı açıklamalarını bu şehirde yapmayı tercih etti.
O dönemde başbakan olan Erdoğan, 2011 yılında Kahire’ye yaptığı ziyarette yaptığı açıklamalarda, İslam ülkelerinin laiklikten korkmaması gerektiğini, laikliğin din düşmanlığı anlamına gelmediğini kaydetti.
Erdoğan, demokratik taleplerle sokağa çıkan halka da Kahire’den güç kullanmama, insan haklarını ve temel haklarını koruma çağrısında bulunmuştu.
Erdoğan’ın Kahire ziyareti bambaşka koşullar ve gündemlerle gerçekleşiyor.
Hamas’la devam eden savaşta İsrail yönetimini en sert şekilde eleştiren liderler arasında yer alan Erdoğan’ın, İslam ülkelerine davetleri ve mesajları merak ediliyor.
Kahire ikili ilişkilerin öne çıkarılmasından yana
Mısır tarafı ise Erdoğan’ın ziyaretinin ilk ve ana gündem maddesinin ikili ilişkiler olması gerektiği görüşünde.
Ziyarette ekonomi, ticaret ve yatırım alanlarına odaklanmayı planlayan Mısır tarafı, Türkiye’nin savunma sanayii çalışmalarına da ilgi gösteriyor.
Dışişleri Bakanı Fidan, son açıklamalarından birinde Mısır’ın insansız hava araçlarına ilgi duyduğunu belirterek, Türkiye’nin bu satışa olumlu baktığı mesajını verdi.
Mısır, Türkiye’nin Afrika’daki en büyük ticaret ortağıdır. Bu ziyarette ticaret hacminin 15 milyar dolara çıkarılması hedefinin gündeme gelmesi bekleniyor.
Ayrıca Türkiye’nin Mısır’daki 2 milyar doları aşan yatırımının genişletilmesi de her iki tarafın gündeminde.
Taraflar ayrıca ekonomik ilişkilerin daha da ilerletilmesi amacıyla mevcut anlaşmaların yenilenmesi veya yenilerinin yapılması konusunu da görüşecek.
Türkiye açısından Doğu Akdeniz bu ziyarette görüşülecek önemli konular arasında yer alıyor.
Türkiye, Mısır ile normalleşmenin ilk günlerinden bu yana bu konudaki beklentisini dile getirmiş ve taraflar arasında yapılacak müzakereler ışığında denizcilik yetki anlaşması imzalanabileceğini kaydetmişti. Mısır ise bu konuda hızlı bir adım atılması taraftarı değil.
